بررسی روایات رسیده از جانب اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) حاکی از این مسئله خواهد بود که امامان شیعه از همان ابتدا موضعی جدی در برابر ر?یت خداوند یکتا داشته‌اند. این موضع‌گیری از جانب این بزرگواران نشان‌دهنده رایج بودن این تفکر در زمان حضور آنان می‌باشد. مسئله دیدن خداوند در شمار اعتقادات قرار می‌گیرد. در زمینه اعتقادات نیز آنچه مسلم است تقلید در آن جائز نبوده و بر هر انسان مسلمانی واجب است این دست از مسائل را بررسی کرده و راه درست را انتخاب نماید.

در این زمینه نیز بهترین راه آن چیزی است که امامان پیش رویمان قرار داده‌اند. در نتیجه در زمینه این مبحث نیز ابتدا باید کلمات ناطقان قرآن را مورد بررسی قرار داد تا ادامه راه آسان‌تر گردد.

نفی ر?یت در مکتب اهل بیت (علیهم السلام)
اوصیای پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) در نفی و ردّ ر?یت باری تعالی، به دو شیوه نفی کلی ر?یت و پاسخ به استدلال‌های غلط مکتب خلفا روشنگری فرموده‏اند که در اینجا از هر کدام یک نمونه نقل می‌گردد:

1ـ امام صادق (علیه السّلام) می‌فرماید: «یک حبر (عالم اهل کتاب) به حضور امیر الم?منین (علیه السّلام) شرفیاب گردید و گفت: ای امیر الم?منین! آیا پروردگارت را هنگامی که او را عبادت و اطاعت می‌کنی، دیده‏ای؟ آن حضرت فرمود: وای بر تو! پروردگاری را که ندیده باشم، اطاعت و عبادت نمی‌کنم. حبر گفت: چگونه او را دیده‏ای؟ حضرت فرمود: وای بر تو! چشم‏ها با مردمک چشم او را نمی‏بینند، لیکن قلب‏ها او را به حقایق ایمان دیده‏اند.»

آیت‏های خدای عزّ و جلّ [که پیامبر دیده است‏] غیر از خود خداوند می‌باشد و نیز خداوند فرموده است: «علم ایشان به او احاطه پیدا نمی‏کند»؛ در صورتی که چنانچه چشم‏ها او را ببیند، علم ایشان به او احاطه پیدا کرده و شناخت [ذات خدا] تحقّق یافته است.» ابو قرّه گفت: پس روایت‏ها را تکذیب می‏کنید؟! آن حضرت فرمود: چنانچه روایات، مخالف با قرآن باشد، آن‌ها را تکذیب می‌کنم»

2ـ «صفوان بن یحیی» نقل کرده است:« «ابو قرّه» (از راویان مکتب خلفا) پس از کسب اجازه، نزد حضرت رضا (علیه السّلام) آمد و از ایشان در مورد مسائل حلال و حرام و احکام س?ال نمود، تا آنکه بحث به توحید رسید: ابو قرّه گفت: ما در روایت داریم که خداوند سخن گفتن خود و دیدار خود را میان دو نفر تقسیم نموده: به موسی مکالمه با خود را عنایت فرموده و به محمّد، دیدار خود را. حضرت فرمود: پس چه کسی از جانب خداوند عزّ و جلّ به جنّ و انس [این حقایق را] تبلیغ فرموده است: «لا تُدْرِکُهُ الْأَبْصارُ وَ هُوَ یُدْرِکُ الْأَبْصارَ؛ دیدگان او را درک نمی‌کنند، و او دیدگان را درک می‏کند.» و «لا یُحِیطُونَ بِهِ عِلْماً؛ مخلوق از درک او عاجز مى‏باشد.» و «لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ؛ هیچ چیز مانند او نیست».

آیا محمّد (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم نبوده [که این آیه‏ها را به خلق، تبلیغ فرموده‏] است؟! ابو قرّه گفت: آری. حضرت فرمود: پس چگونه می‌شود شخصی بیاید و به همه خلق بگوید: من از جانب خدا فرستاده شده‏ام و شما را به دستور خود او، به سوی او دعوت می‌کنم و بگوید: «دیدگان او را نمی‌‏بینند، و او دیدگان را درک می‏کند» و «علم خلق، به او احاطه پیدا نمی‏کند» و «چیزی مانند او نیست»؛ آنگاه همو بگوید: «من به چشم خود، خدا را دیده‏ام، و به او احاطه علمی یافته‏ام، و صورت او مانند صورت انسان است‏»؟! آیا شرم و حیا نمی‌کنید؟! زنادقه نتوانستند چنین افترا و تهمتی به پیامبر بزنند که بگویند: پیامبر از طرفی از جانب خدا سخنی را تبلیغ کرده، و از طرف دیگر خود او، خلاف آن را گفته است!» ابو قرّه گفت: پس چگونه است که خداوند می‌‏فرماید: «وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْری‏؛ بار دیگر هم پیامبر او را دید».

امامان شیعه (علیهم السلام) به هیچ وجه ر?یت خداوند یکتا با چشم سر را چه در دنیا و چه در قیامت نمی‌پذیرند

امام رضا (علیه السّلام) فرمود: پس از این آیه، آیه دیگری وجود دارد که نشان می‌دهد آنچه آن حضرت در این آیه و آیه قبل، که می‌فرماید: «ما کَذَبَ الْفُ?ادُ ما رَأی؛ (قلب پیامبر در آنچه دید خطا نکرد)، دیده، چه بوده است». پس از این عبارت، امام (علیه السّلام) معنای آیه فوق را چنین بیان می‏فرماید: «ما کذب ف?اد محمّد ما رأت عیناه؛ قلب محمّد، آنچه را دو چشم او دیده بود، دروغ نپنداشت و انکار نکرد». آنگاه حضرتش آیه بعدی را که معلوم می‏کند مقصود از «ما رأی» (آنچه پیامبر (صلّی اللّه علیه و آله و سلّم) دید)، چه بوده است، چنین مطرح می‏فرماید: «سپس خداوند متعال از آنچه که پیامبر دیده بود، خبر داده و می‌فرماید: «لَقَدْ رَأی‏ مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْری؛ پیامبر آیت‏های بزرگ خدا را دید» و آیت‏های خدای عزّ و جلّ [که پیامبر دیده است‏] غیر از خود خداوند می‌باشد و نیز خداوند فرموده است: «علم ایشان به او احاطه پیدا نمی‏کند»؛ در صورتی که چنانچه چشم‏ها او را ببیند، علم ایشان به او احاطه پیدا کرده و شناخت [ذات خدا] تحقّق یافته است.» ابو قرّه گفت: پس روایت‏ها را تکذیب می‏کنید؟! آن حضرت فرمود: چنانچه روایات، مخالف با قرآن باشد، آن‌ها را تکذیب می‌کنم».

چکیده
همان‌گونه که از مشاهده این دو روایت و روایاتی نظیر آن‌ها به دست می‌آید امامان شیعه (علیهم السلام) به هیچ وجه ر?یت خداوند یکتا با چشم سر را چه در دنیا و چه در قیامت نمی‌پذیرند. استدلالات فراوانی از سوی این بزرگواران در منابع روایی شیعه قابل مشاهده می‌باشد که نتیجه تمامی آن‌ها نفی این دیدگاه خواهد بود.